In België vormen overheidsopdrachten een niet te onderschatten economische pijler. In totaal zijn ze goed voor 50 miljard euro per jaar, dus 15% van het bbp. De Brusselse economische transitie is erop gericht een welvarende lokale economie te ontwikkelen en het natuurlijk en menselijk kapitaal te vrijwaren. In het kader daarvan blijken innovatieve overheidsopdrachten strategische tools om die doelstellingen te behalen. Ze bieden overheidsinkopers de mogelijkheid om de creatie van vernieuwende goederen en diensten te ondersteunen. Die zijn aangepast aan de technische, ecologische en sociale uitdagingen. Tegelijk bieden zulke overheidsopdrachten innovatieve bedrijven een platform om hun oplossingen aan de man te brengen. In dit artikel ontdekken we wat innovatieve overheidsopdrachten zijn, in welke domeinen ze bijzonder relevant zijn en welke tools u kunt gebruiken om ze te ontwikkelen.
Wat is een innovatieve overheidsopdracht?
Een innovatieve overheidsopdracht verschilt van een klassieke overheidsopdracht in die zin dat ze gericht is op het ontdekken van vernieuwende oplossingen. De inkoper kan ofwel opteren voor de aankoop van een innovatief proces, of het resultaat van de innovatie aankopen. In het eerste geval draagt hij bij aan de ontwikkeling van een nieuwe oplossing door zijn wensen in zijn bestek uit te drukken, zonder dat hij een specifiek idee voor een oplossing heeft. De overheidsdienst werkt vervolgens samen met innovatieve ondernemingen en onderzoekers om een product, een dienst of een proces uit te werken. Die oplossingen zijn dan ook nieuw en perfect aangepast.
In het tweede geval sluit de inkoper een contract voor een innovatieve overheidsopdracht af door te kiezen voor een nieuwe oplossing op de markt of voor een bestaande maar aanzienlijk verbeterde optie. Een voorbeeld van deze situatie was een proefproject in de bouw voor sociale woningen die in Brussel beheerd werden door de overheidsdiensten1. Het was de bedoeling om de gevel van een gebouw te renoveren en daar kwamen heel wat uitdagingen bij kijken. Zo moest de hinder beperkt blijven voor de bewoners die tijdens de werken in het gebouw bleven. Op het vlak van isolatie en milieu moesten er tal van eisen nageleefd worden. Het moest ook snel gaan om de hinder voor de bewoners zoveel mogelijk te beperken. De basisrenovatie was op zich helemaal niet innovatief, en er bestonden al oplossingen, maar die werden sterk verbeterd om te voldoen aan de specifieke eisen van het project. Er kwamen innovatieve technieken aan te pas met prefabelementen die op de gevel werden aangebracht en die verbeteringen waren tot dan toe ongezien in Brussel.
In welke omstandigheden zijn innovatieve overheidsopdrachten interessant?
Innovatieve overheidsopdrachten zijn met name van belang in een context waarin regeringen en publieke instanties zich inspannen om openbare diensten doeltreffender te maken. Ze ondersteunen ook de ontwikkeling van lokale economische oplossingen, helpen kwaliteitsvolle jobs creëren en in stand houden, en genereren ecologische, economische en sociale waarde. Zo is het bijvoorbeeld interessant om een innovatieve overheidsopdracht te overwegen in de domeinen van de digitalisering, problemen rond milieu en circulaire economie, artificiële intelligentie, cybersecurity, en administratieve vereenvoudiging.
De stad Grand Sudbury (Canada) heeft bijvoorbeeld gebruikgemaakt van een innovatieve overheidsopdracht om de algemene betrouwbaarheid van haar infrastructuur in de watersector te verbeteren2. Op die manier voerde ze een systeem voor beslissingsondersteuning op basis van artificiële intelligentie door. Zo kon ze de programma’s voor inspectie en onderhoud optimaliseren door de leidingen te identificeren die het grootste risico op defecten vertoonden. Ze gebruikte het ook om vlotter leidingen te vervangen. Dankzij die innovatie kan Grand Sudbury er zeker van zijn dat de toekomstige investeringen een zo groot mogelijke positieve impact hebben en dat de negatieve gevolgen van barsten in hoofdleidingen binnen de perken blijven.
Hoe maakt u uw opdrachten innovatief?
Laten we nu de twee voornaamste procedures onder de loep nemen waarin de Belgische wetgeving voorziet om u innovatieve overheidsopdrachten te helpen doorvoeren.
De eerste staat in artikel 40 van de wet van 17 juni 2016 en draait om de invoering van een procedure voor innovatiepartnerschap.Die procedure maakt het mogelijk om innovatieve producten, diensten of werken aan te kopen die al ontwikkeld zijn maar nog niet beschikbaar zijn op de markt.
De tweede mogelijkheid staat in artikel 32 van diezelfde wet. Daarmee kunt u onderzoeks- en ontwikkelingsdiensten aankopen. De overheidsdienst beschrijft in de documenten van de overheidsopdracht zijn behoeften (in plaats van de oplossing die hij wil aankopen zoals dat het geval is bij een traditionele aankoop). Hij laat het dan aan de markt over om een oplossing op maat te creëren om in die behoefte te voorzien. Hij koopt dus de onderzoeksdiensten aan en geen afgewerkt product. In dat geval is een doorgedreven marktonderzoek aanbevolen.
Er bestaan ook andere soorten procedures zoals de concurrentiegerichte dialoog of de onderhandelingsprocedure. Merk op dat de wet flexibel blijft en dat er op het vlak van innovatie in overheidsopdrachten een zekere vrijheid is toegestaan.
Als u vragen hebt over innovatie in duurzame overheidsopdrachten of over de toepassing van de wet van 17 juni 2016, kunt u terecht bij Catherine Moné van Innoviris: cmone@innoviris.brussels.