Eerlijke handel is een onmisbare oplossing om de ongelijkheden tussen Noord en Zuid aan te pakken, armoede te bestrijden en het milieu in stand te houden. Om die eerlijke handel ook vaste voet aan de grond te doen krijgen in de Brusselse economie en Brussel als een FairTradeGewest te kunnen beschouwen, moeten zowel de gewestelijke instanties als de gemeenten hun betrokkenheid tonen. Ontdek in dit artikel hoe het staat met de integratie van eerlijke handel in de aankooppraktijken van de overheidsdiensten en hoe u op gewestelijk en gemeentelijk niveau een steentje kunt bijdragen aan die beweging, met name door de titel van FairTradeGemeente op te strijken. We zaten samen met Étienne Plas. Hij nam met de gemeente Sint-Agatha-Berchem deel aan het proces om die titel binnen te halen en deelt zijn tips met ons.
Stand van zaken van de eerlijke handel in Brussel
Tot voor kort was er weinig in het werk gezet om eerlijke handel in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest te promoten. Clausules rond eerlijke handel opnemen in uw overheidsopdrachten vormt nochtans een antwoord op de onrechtvaardige handelspraktijken tussen Noord en Zuid. Producenten kunnen op die manier onder eerlijke voorwaarden aan handel doen en een uitweg uit de armoede vinden. En de geïmporteerde producten komen tot stand met respect voor de arbeiders en het leefmilieu. Bovendien hecht 65% van de Belgen belang aan het consumeren van fairtradeproducten!
Om het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op dit vlak een voorbeeldrol te geven werd in 2021 het startschot gegeven voor de campagne ‘Maak van Brussel een FairTradeGewest’[1]. Om de titel binnen te halen moeten uiteenlopende gewestelijke actoren, waaronder de gewestelijke en gemeentelijke diensten, hun betrokkenheid tonen. De gewestelijke diensten moeten in het kader van hun volgende overheidsopdrachten minstens twee fairtradeproducten – waaronder koffie – aankopen of zich daartoe engageren. En 51% van de gemeenten moet de titel van FairTradeGemeente verkregen hebben[2].
Een campagne om van Brussel een FairTradeGewest te maken
Het bureau EcoRes heeft een studie uitgevoerd om na te gaan hoever het Gewest staat met de integratie van eerlijke handel in de manier van werken bij de Brusselse gewestelijke instanties. Die laat zien dat het bij de ondervraagde instanties de goede kant opgaat met de kennis en het bewustzijn van de criteria van eerlijke handel. We stellen in hun aankopen bijvoorbeeld een stijgend aandeel vast van eerlijke handel in verschillende categorieën van duurzame voedingswaren (honing, confituur en chocoladepasta). Ook wordt “het meeste belang gehecht aan prijs, biolabels en fairtradelabels als het gaat om gunningscriteria voor voedingsmiddelen”[3]. Er is wel nog ruimte voor verbetering. Uit de studie komt namelijk naar voren dat de meeste partners die vermeld worden als leveranciers van producten uit de eerlijke handel geen lid zijn van de Belgian Fair Trade Federation, en niet uitsluitend actief zijn in de eerlijke handel. Bovendien genieten non-foodproducten in deze sector (goodies, textiel, kantoorbenodigdheden …) nog steeds weinig bekendheid.
Hoe kunnen gemeenten blijk geven van betrokkenheid?
Op gemeentelijk niveau zijn de doelstellingen bereikt aangezien een tiental gemeenten in Brussel de titel van ‘FairTradeGemeente’ draagt. Om die titel te krijgen moeten gemeenten voldoen aan 6 criteria[4], waarvan er één rechtstreeks samenhangt met de aankooppraktijken.
We maken kennis met Étienne Plas, voorzitter van Berchem Solidariteit Noord-Zuid. Hij nam deel aan het proces om de titel binnen te halen voor de gemeente Sint-Agatha-Berchem. Ontdek zijn tips om van uw gemeente een FairTradeGemeente te maken.
Kunt u ons iets meer vertellen over de acties die u moest doorvoeren om de titel van FairTradeGemeente te krijgen? Wat verliep er moeizamer?
Om die titel te krijgen moesten we een aantal acties doorvoeren. Het gemeentebestuur nam een deel ervan voor zijn rekening, terwijl andere criteria voor rekening van de bedrijven, scholen en verenigingen op het grondgebied van de gemeente kwamen.
Het gemeentebestuur van Sint-Agatha-Berchem moest zich engageren om het goede voorbeeld te geven en minstens twee fairtradeproducten aankopen voor eigen gebruik. Het gemeentepersoneel was wel te vinden voor die aanpak. En toch was het een hele onderneming, want de administratieve rompslomp bemoeilijkt vaak verandering als het gaat om de producten die bij een overheidsinstantie gebruikt worden.
Een van de criteria draait rond de handelszaken en de horeca op het grondgebied van de gemeente. Om de titel te krijgen moet een bepaald aantal van die zaken zijn klanten minstens twee fairtradeproducten aanbieden. Dat criterium was minder vanzelfsprekend om aan te voldoen. Onze gemeente telt namelijk veel restaurants die zich toespitsen op de typische keuken van een bepaald land. Die zaken gebruiken producten uit hun land en ze staan er dus niet altijd voor open om te beginnen werken met producten die uit de eerlijke handel en uit een andere streek komen.
Welke tips zou u geven aan een gemeente die ermee van start wil gaan?
Ik zou hen adviseren om een groep samen te stellen die zich over de procedure buigt. Je moet verschillende acties doorvoeren, dus je hebt een team nodig dat zich daar echt op kan toeleggen en dat goede contacten heeft binnen de gemeente. Dat kan de coördinatie van het project ten goede komen.
De samenwerking met de fairtradeorganisatie is heel aangenaam. Ze bieden ondersteuning, geven advies en ze zijn beschikbaar om samen te zitten met de lokale actoren. Het is heel aangenaam dat ze willen luisteren en samenwerken. Ze verdienen een welgemeende dankjewel voor hun ondersteuning om gemeenten echt zover te krijgen om de titel binnen te halen.
Ga voor meer informatie over eerlijke handel in Brussel naar https://www.cdce.be/
[1] https://www.tdc-enabel.be/2021/05/18/campagne-maak-van-brussel-een-fairtradegewest/
[2] ‘Maak van Brussel een Fair Trade Gewest’, pagina 4, Enabel, 20 mei 2021, online beschikbaar: https://www.tdc-enabel.be/wp-content/uploads/2021/05/Criteria_NL_Brussel_Gewest.pdf
[3] ‘Evaluatie van de vooruitgang in drie van de zes criteria voor het verkrijgen van de titel ‘Fair Trade Gewest’’, studie van Ecores, 2023
[4] De 6 criteria zijn hier te vinden: https://fairtradegemeenten.be/over-fairtradegemeente/6-criteria/