Shifting Economy Hoe integreert u sociale clausules in uw overheidsopdrachten?

De Brusselse economische transitie kan er alleen maar komen door rekening te houden met het sociale aspect, een van de pijlers van de Shifting Economy-strategie. Op dat vlak kunnen overheidsopdrachten het goede voorbeeld geven. Het werkloosheidspercentage ligt hoog in Brussel. Een groot deel van de werkzoekenden blijkt laag- of ongeschoold te zijn. Door sociale inschakelingsclausules op te nemen in uw overheidsopdrachten, kunt u de sociale samenhang en de professionele integratie helpen versterken. Bovendien draagt u zo ook bij aan de opbouw van een rechtvaardigere samenleving. In wat volgt bekijken we wat de sociale economie is en waar ze naar streeft, en gaan we na hoe u sociale clausules kunt invoeren in uw overheidsopdrachten.

Wat is een sociale clausule?

In een sociale inschakelingseconomie moeten bedrijven de productie van goederen of diensten als activiteit hebben en tegelijkertijd een sociaal doel voor de duurzame en kwaliteitsvolle inschakeling van de kwetsbare of uiterst kwetsbare werknemers nastreven.

Door de sociale economie op te nemen in uw overheidsopdrachten levert u enerzijds een bijdrage om een groep die ver van de arbeidsmarkt staat opnieuw aan het werkt te helpen, en helpt u anderzijds om lokale tewerkstelling te creëren. Maar hoe pakt u dat aan? Door sociale clausules op te nemen in de bestekken van de overheidsopdrachten, in de vorm van een contractuele bepaling die de onderneming verplicht om zich in te zetten voor inschakeling en/of opleiding, of een deel van de opdracht uit te besteden aan een bedrijf in de sociale economie (cfr. artikel 15 van de wet van 17 juni 2016 inzake overheidsopdrachten).

De soorten clausules

U kunt verschillende soorten sociale clausules gebruiken. Opleidingsclausules dienen om stagiair(e)s op te leiden tijdens de uitvoering van de opdracht. Inschakelingsclausules verplichten de opdrachtnemer om via een klassieke arbeidsovereenkomst (CBD of COD) een werkzoekende aan te werven die aan het profiel ‘sociale clausules’ beantwoordt. Uitbestedingsclausules maken het dan weer mogelijk om een deel van de opdracht (bepaalde posten of een percentage van het opdrachtbedrag) uit te besteden aan een sociale inschakelingsonderneming. Clausules betreffende het voorbehouden van de opdracht aan de sociale inschakelingseconomie maken het mogelijk om de toegang tot de procedure voor de opdracht (of tot een of meerdere percelen) voor te behouden aan een sociale inschakelingsonderneming.

Ten slotte bestaan er ook flexibele clausules, die de opdrachtnemer verplichten om een opleidings-, inschakelings- of uitbestedingsinspanning te leveren, of een combinatie van de drie. In het geval van een overheidsopdracht voor werken bijvoorbeeld geeft men de onderneming de mogelijkheid om opleidingen op de werf te geven of mensen aan te werven via een contract, of een deel van de opdracht uit te besteden, of elk van de drie opties.

De clausules kunnen opgenomen worden in verschillende stadia van de overheidsopdracht, ongeacht of dat nu gebeurt bij de uitwerking van de aanvraag, bij de verdeling in percelen, het voorbehouden, het gunningscriterium of de uitvoeringsvoorwaarde.

U hebt dus veel vrijheid in de keuze van de clausule.

Een wettelijke verplichting?

In overeenstemming met de omzendbrief van 26 november 2020 betreffende de verplichting om sociale clausules op te nemen in de gewestelijke overheidsopdrachten, vormt het opnemen van sociale clausules in overheidsopdrachten in bepaalde gevallen een echte wettelijke verplichting. Dat geldt bijvoorbeeld voor alle opdrachten voor werken waarvoor het geraamde bedrag hoger dan of gelijk is aan 750.000 excl. btw en hoger dan de vastgestelde grens voor Europese bekendmaking voor opdrachten voor diensten¹.

Opdrachten voor werken lenen zich er uitstekend toe, want dat zijn opdrachten waarbij er veel nood is aan arbeidskrachten, waarbij veel werknemers komen kijken en waarbij bepaalde beroepen geen al te hoog opleidingsniveau vereisen.

Hoe zit het met opdrachten voor leveringen en diensten? Voor dat soort opdrachten biedt de omzendbrief de mogelijkheid om sociale clausules op te nemen. Het is echter bijna onmogelijk om sociale clausules op te nemen in opdrachten voor leveringen. Bij opdrachten voor diensten kunnen bepaalde prestaties zoals catering, onderhoud van groene ruimtes en schoonmaak of onderhoud aangepast worden om er een sociale clausule voor op te nemen. In het algemeen kunnen we stellen dat sectoren waarin professionele opleidingen georganiseerd worden en die niet zeer technisch zijn of een hoog opleidingsniveau vereisen geschikt zijn voor de opname van sociale clausules.

Conclusie

Met de Brusselse economische transitie willen we Brussel transformeren in een koolstofvrije, regeneratieve, circulaire, sociale, democratische en digitale stad.

Een manier waarop overheidsinstellingen daartoe kunnen bijdragen en het goede voorbeeld kunnen geven voor het sociale aspect is door sociale clausules op te nemen in hun overheidsopdrachten. Er bestaan verschillende instanties en tools om u daarbij op weg te helpen. De cel ‘Sociale clausules’ van Actiris staat klaar om u op te leiden en te informeren, om u te helpen bij de keuze van de meest geschikte sociale clausule voor uw opdracht, bij het opstellen ervan, en om u te ondersteunen met de doeltreffende toepassing ervan. Aarzel niet om het vademecum voor aanbesteders te raadplegen. Het is een schat aan informatie over sociale clausules in overheidsopdrachten.